Wysokość emerytury jest jednym z najważniejszych czynników wpływających na jakość życia po zakończeniu kariery zawodowej. Wiele osób zastanawia się, w jaki sposób obliczana jest emerytura i jak składki wpłacane do ZUS przekładają się na jej wysokość. W tym artykule wyjaśnimy, jak działa system emerytalny w Polsce i jakie czynniki mają największy wpływ na wysokość przyszłej emerytury.
Jak działa polski system emerytalny?
Polski system emerytalny opiera się na zasadzie zdefiniowanej składki. Oznacza to, że wysokość emerytury zależy bezpośrednio od sumy wpłaconych składek oraz przewidywanej długości życia w momencie przejścia na emeryturę. System ten został wprowadzony w 1999 roku i dotyczy osób urodzonych po 31 grudnia 1948 roku.
Obecnie składka emerytalna wynosi 19,52% podstawy wymiaru (najczęściej wynagrodzenia brutto) i jest dzielona na:
- 12,22% - zapisywane na indywidualnym koncie w ZUS (tzw. I filar)
- 7,3% - do niedawna przekazywane do OFE (II filar) lub na subkonto w ZUS, obecnie głównie na subkonto w ZUS
Jak obliczana jest emerytura?
Wysokość emerytury obliczana jest według następującego wzoru:
Gdzie:
- Kapitał początkowy - obliczany dla osób, które pracowały przed 1999 rokiem
- Składki zwaloryzowane - suma składek wpłaconych od 1999 roku, poddanych corocznej waloryzacji
- Średnie dalsze trwanie życia - przewidywana długość życia w miesiącach po przejściu na emeryturę, według tablic GUS
Kapitał początkowy
Dla osób, które pracowały przed 1999 rokiem, ZUS oblicza tzw. kapitał początkowy. Jest to hipotetyczna wartość składek, jakie byłyby zgromadzone na koncie ubezpieczonego, gdyby system zdefiniowanej składki funkcjonował również przed 1999 rokiem.
Waloryzacja składek
Składki zgromadzone na koncie w ZUS są regularnie waloryzowane. Waloryzacja ma na celu ochronę wartości wpłacanych składek przed inflacją. Wskaźnik waloryzacji jest ogłaszany co roku i zależy głównie od:
- Inflacji
- Wzrostu realnego funduszu płac
Tablice średniego dalszego trwania życia
Przy obliczaniu emerytury ZUS dzieli zgromadzony kapitał przez przewidywaną liczbę miesięcy dalszego trwania życia. Im dłużej statystycznie ma żyć osoba w wieku emerytalnym, tym niższa będzie miesięczna emerytura. Tablice średniego dalszego trwania życia są publikowane corocznie przez GUS.
| Wiek przejścia na emeryturę | Dalsze trwanie życia (miesiące) |
|---|---|
| 60 lat (kobiety) | 260,7 |
| 65 lat (mężczyźni) | 215,8 |
| 67 lat | 192,5 |
| 70 lat | 162,4 |
Przykładowe wartości dalszego trwania życia (dane z 2022 r.)
Czynniki wpływające na wysokość składek emerytalnych
1. Wysokość wynagrodzenia
Im wyższe wynagrodzenie, tym wyższe składki odprowadzane do ZUS. Istnieje jednak górny limit podstawy wymiaru składek - tzw. trzydziestokrotność prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Po przekroczeniu tej kwoty w skali roku, składki emerytalne nie są już odprowadzane.
2. Staż pracy
Długość okresu składkowego ma kluczowe znaczenie dla wysokości emerytury. Im dłużej pracujemy, tym więcej składek gromadzimy. Dodatkowo, późniejsze przejście na emeryturę oznacza krótszy przewidywany okres pobierania świadczenia, co przekłada się na wyższą emeryturę miesięczną.
3. Przerwy w zatrudnieniu
Okresy, w których nie są odprowadzane składki (np. bezrobocie bez prawa do zasiłku, praca na czarno, niektóre formy samozatrudnienia bez opłacania składek) skutkują niższym kapitałem emerytalnym.
4. Forma zatrudnienia
Różne formy zatrudnienia wiążą się z różnymi zasadami opłacania składek:
- Umowa o pracę - pełne składki emerytalne (19,52%)
- Umowa zlecenie - składki emerytalne obowiązkowe, ale możliwe zbiegi tytułów do ubezpieczeń
- Umowa o dzieło - brak obowiązkowych składek emerytalnych
- Działalność gospodarcza - składki od zadeklarowanej podstawy, nie mniejszej niż 60% przeciętnego wynagrodzenia
Jak zwiększyć swoją przyszłą emeryturę?
1. Dłuższa aktywność zawodowa
Każdy dodatkowy rok pracy zwiększa emeryturę z dwóch powodów:
- Wpłacane są dodatkowe składki, zwiększające kapitał emerytalny
- Skraca się statystyczny okres pobierania emerytury
2. Wyższe wynagrodzenie
Podwyżka wynagrodzenia przekłada się na wyższe składki emerytalne. Warto dążyć do rozwoju zawodowego i zwiększania swoich zarobków.
3. Unikanie pracy "na czarno"
Praca bez odprowadzania składek może być korzystna finansowo w krótkim okresie, ale w długim terminie skutkuje niższą emeryturą.
4. Dobrowolne oszczędzanie na emeryturę
Oprócz obowiązkowych składek do ZUS, warto rozważyć dodatkowe formy oszczędzania, takie jak:
- Pracownicze Plany Kapitałowe (PPK)
- Indywidualne Konta Emerytalne (IKE)
- Indywidualne Konta Zabezpieczenia Emerytalnego (IKZE)
- Inne formy długoterminowego inwestowania
Ważne: ZUS udostępnia kalkulator emerytalny, który pozwala oszacować wysokość przyszłej emerytury. Warto z niego skorzystać, aby lepiej zaplanować swoją przyszłość finansową.
Podsumowanie
Wysokość emerytury z ZUS zależy przede wszystkim od sumy wpłaconych składek, a te z kolei od wysokości wynagrodzenia i długości okresu składkowego. System zdefiniowanej składki premiuje osoby, które pracowały dłużej i zarabiały więcej. Świadomość tego, jak działa system emerytalny, pozwala lepiej zaplanować swoją karierę zawodową i zabezpieczyć przyszłość finansową.
Jeśli masz pytania dotyczące swojej sytuacji emerytalnej lub potrzebujesz pomocy w obliczeniu prognozowanej emerytury, nasi eksperci są do Twojej dyspozycji. Skontaktuj się z nami, aby umówić indywidualną konsultację.
